Bu makalede yazar Karen Horney’nin Nevroz ve İnsan Gelişimi adlı kitabında bahsettiği “gerçek benlik” (real self) kavramını ele almıştır. Horney’ye göre gerçek benlik değişmez, sabit bir oluşum değil, iç potansiyeller dizisidir. İç potansiyellerimiz yeteneklerimiz, mizacımız, kapasitemiz gibi hem genetik hem de çevresel etkenlerin etkileşimiyle şekillenir. Gerçek benlik öğrenme yoluyla olmamakla birlikte dış dünya ile iletişimimiz ve etkileşimimiz sonucunda oluşur ve gelişir. Benlik gerçekleşimi (self-realization) her kültürde farklı şekillerde, farklı yollarla olur.
Horney gerçek benliği, kendimizin yaşayan, biricik ve kişisel merkezi olarak tanımlar ve benliği gerçekleştirmenin de hayatın anlamını bulmak ile olacağını ileri sürer. Bu mantıkla bakıldığında benliği gerçekleştirememek hayatın anlamına giden yolu, değerleri bulamamakla sonuçlanır ve böylece nevrotik çözümlerimizin karmaşık ve sağlıksız istekleriyle yönetiliriz. Benliklerini gerçekleştirmiş insanlar ne istediklerini, ne hissettiklerini, neye inandıklarını bilirler ve aldıkları kararların, yaptıkları seçimlerin sorumluluğunu alabilirler.
Horney’ye göre iç potansiyellerimizi gerçekleştirmek için çevreyle etkileşim içinde olmalıyız. Aile bu noktada çocuğun dünyasındaki en önemli etkendir. Eğer aile kendi nevrozu sebebiyle çocuğa sevgisini veremiyorsa ya da çocuğun beklediği ilgiyi vermeyip, ihtiyaçlarını karşılamıyorsa çocuk bu durumdan kaygı duyar. Bu kaygıyla başa çıkmak için de savunma mekanizmaları geliştirir. Çevre ile çocuğun bu kötü uyumu sonucunda gerçek benlik ile ideal benlik birbirinden uzaklaşır. Sevilmemiş ve değer verilmemiş çocuk bu duygularla başa çıkabilmek için zorlayıcı ve durdurulamaz şekilde bazı davranışlar sergiler. Bunlar insanlara doğru yönelmek, insanlara karşı hareket etmek ve insanlardan uzaklaşmak olmak üzere üç nevrotik tutumdur. Bu tutumları gerçekleştirmedeki amaç olumsuz duygularla başa çıkmak ve ideal benliği gerçekleştirmektir. Bu tutumları gerçekleştirirken nevrotik kişiler üç tutumun birini baskın olarak sergiler, diğer iki tutumu bastırır. Hangi tutumu baskın olarak sergileyeceğine karar vermede kişi genellikle içinde bulunduğu toplumdan, o anki çevre koşullarından ve mizaç yapısından etkilenir.
Horney’ye göre gerçek benliği gerçekleştirmek her ne kadar zor olsa da mümkündür. Fakat ideal benliğin gerçekleşmesi imkânsızdır çünkü ideal benlik kişinin kapasitesini ve imkânlarını aşar ve aynı zamanda çelişkilerle doludur. Hakiki benlik (actual self) ise zayıflıklarımızın ve güçlerimizin karışımıdır. Hem çevrenin hem genetik faktörlerin etkisi vardır. Horney, sağlıklı bir benliğe sahip olmak için kişinin daha saydam ve daha özgür olması gerektiğini vurgulamıştır.
Referans:
Paris, B. J.(1999). Karen Horney’s vision of the self. The American Journal of Psychoanalysis. 59: 157-66.
Makaleyi özetleyen: Melike Alp
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder