Bu makalede, 16 kişilik faktörü anketi ile Temel Kişiler Arası Oryantasyon-Davranış Ölçeği kullanılarak, kişiliğin; bağımsız ve birleşik faktör yapıları incelenmiştir. Amaç, bağımsız bir çalışma ile -faktör yapılarını da kullanarak- kişiliği ölçmektir. Bunun için, Cattel’in geliştirdiği 16 kişilik faktörü anketinin 5. versiyonu (Sixteen Personality Factor Questionnaire Fifth Edition (16PF5) ve Schutz’un Temel Kişilerarası Oryantasyon-Davranış Ölçeği (Fundamental Interpersonal Orientation-Behaviour Scale (FIRO-B) ) kullanılmıştır.
16 kişilik faktörü anketi, faktör analitik yöntemi ile geliştirilen; 16 kişilik özelliğini ve 5 genel kişilik eğilimini ölçen bir testtir. 16PF kişilik faktör anketinin 5. versiyonunda, anketin genel yapısı değiştirilmeden bazı yenilikler getirtilmiş. 16PF, 185 sorudan oluşmaktadır. 16 kişilik özellikleri; Grupta Olma İsteği (A), Amaçlarını Gerçekleştirme (C), Baskınlık (E), Canlılık (F), Kuralları Sorgulama (G), Sosyal Girişkenlik (H), Mantık veya Duyguyu Kullanım (I), Başkalarına Güven (L), Soyuta Odaklılık (M), Kendini İfade Etme Tercihi (N), Kendini Sorgulama (O), Yeniliğe Açıklık (Q1), Karar Verme Tarzı (Q2), Mükemmeliyetçilik (Q3) ve Gerginlik (Q4)’dır. Costa ve Robert McCrae, 5 faktör modelinden yola çıkarak NEO PI-R kişilik kuramını geliştirmişlerdir. Beş büyük kişilik özelliği; dışadönüklük, duygusal denge, açıklık, uyumluluk ve sorumluluktur.
Temel Kişiler Arası Oryantasyon-Davranış Ölçeği (FIRO-B); kişisel davranışlarımızın, başkalarına karşı davranışımızı nasıl etkilediğini ortaya çıkarmak için kullanılır. Bu ölçek, insanların bir grup içerisindeyken kişileri anlamak için 3 ana ölçüye (kontrol, sevgi ve açıklık) ihtiyaç duyduğunu belirtiyor. Ayrıca ölçek, 54 sorudan ve 6 alt ölçekten (dâhili ifade, dâhili istek, kontrollü ifade, kontrollü istek, sevgi isteği ve sevgi ifadesi) oluşuyor.
Bu çalışmada, 16PF5 ve FIRO-B ölçekleri kullanılarak ortak bir kişilik envanteri oluşturulmaya çalışılmış ve bu doğrultuda 3 hipotez kurulmuştur. 1.hipotez; 16 temel kişilik özeliklerini kullanmadan (grupta olma isteği, amaçlarını gerçekleştirme gibi), 5 faktörün (açıklık, sorumluluk, dışadönüklük, uyumluluk, duygusal denge) 16PF kişilik envanterini ölçmede tek başına yeterli olabileceği üzerine kurulmuştur. 2.hipotez; sevgi, açıklık, kontrol ya da baskınlık, sosyal duygusal etkileşim faktörlerinden birinin; tek başına FIRO-B envanterini açıklayabileceği üzerine kurulmuştur. 3.hipotez ise; FIRO-B envanterine, 5 büyük faktörden biri olan dışadönüklük etmeninin eklenmesiyle oluşacak yeni ölçeğin, anlamalı olup olamayacağını incelemek üzere kurulmuştur.
Araştırmaya 1014 kadın 3397 erkek olmak üzere 4414 Amerikalı katılmıştır. Katılımcıların meslekleri göz önüne alınmış, çalışma türlerine göre yönetici, satıcı ve diğer meslek çeşitleri olarak gruplandırılmıştır. Katılımcılar, 16PF anketindeki 185 ve FIRO-B ölçeğindeki 54 soruya cevap vermişlerdir.
Exploratory Faktör Analizleri sonucuna göre; 16 kişilik faktörünün, 5 faktör ile açıklanabileceği doğrulanmış; buna rağmen 3 birleşenli yapının (sevgi, açıklık ve kontrol) tek başına FIRO-B’yi açıklamada yeterli olmayacağı görülmüştür. Ayrıca dışadönüklülük ölçeğinin FIRO-B’ye eklenmesi ile bu ölçeğin daha güçlendiği, eksik kalan yönlerinin de bu ölçekle tamamlandığı görülmüştür.
Bu çalışma gösteriyor ki, 5 faktör modelindeki dışadönüklük ile FIRO-B ölçeğinin 6 alt ölçeği arasında güçlü bir bağ vardır.
Laura J. Dancer and Stephen A. Woods, (2006). Higher-Order Factor Structures and
Intercorrelations of the 16PF5 and FIRO-B. International Journal of selection and assesment.14 385-391
Makaleyi İngilizceden tercüme eden ve özetleyen: Elif Pelin Özmen
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder