Abraham Maslow (1943) ihtiyaç teorisini, “İnsan Motivasyonunun Teorisi” başlıklı makalesinde yayımlamıştır. Bu teori, eksiklik ihtiyaçlarından ve oluş ihtiyacından oluşmaktadır. Eksiklik ihtiyaçları; fizyolojik, güvenlik, ait olma ve saygı ihtiyaçlarını barındırır. Oluş ihtiyacında ise kendini gerçekleştirme ihtiyacı yer alır. Özellikle oluş ihtiyacını bağımlılık terapisiyle ilişkilendiren Best, Day, McCarthy, Darlington ve Pinchbeck; bu makalelerinde kendini gerçekleştirme (self-actualization) ile uç derecede mükemmel olma (transcendence) kavramlarını ele almanın gerekliliğinden bahsettiler. “Ekmek yokken insan sadece ekmeği arzular” sözüyle çalışmalarının temelini atan Best ve arkadaşları, bu sözün doğru olduğunu varsayarak “kişinin karnının tıka basa doluyken de ekmeği arzuluyor olması” durumunu araştırdı. Bu ironiyle, bireyin fizyolojik açlığını gidermesinin ötesinde, organizmasına egemen olması gerektiği vurgulandı. Bahsedilen açlık, bireyin tatmin olmasıyla ilişkilendirildi.
Açlıkla ilgili olarak, “uyuşturucu bağımlılarının, ihtiyaç duydukları maddeyi almadıkları zaman yaşadıkları his” tanımını yaptılar. Bu hastalar servise getirildiklerinde; kendilerinin ve ailelerinin ifade ettiğine göre sık sık sersemlemek, birden çok madde kullanımına yönelmek, fiziksel ve psikolojik sağlık problemleri gibi sorunlar yaşamaktaydı. Ayrıca çoğu zaman aileleriyle uyuşmazlık problemleri gözlenmekteydi. Nitekim arkadaşlık ağlarını kullanmada da sorunlar ortaya çıkmaktaydı. Best ve arkadaşlarına göre; “eğer bütün ihtiyaçlar tatmin edilmemişse, organizmaya fizyolojik ihtiyaçlar hâkim olur”. Bir başka söylemle, hiyerarşinin en alt tabakasında yer alan fizyolojik ihtiyaçlar tatmin edilmezse, yerini diğerlerine vermez. Bu hususta, uyuşturucu arayışının da aynı sistemde gerçekleştiği savunulur. Onların fiziksel ihtiyaçları; uyuşturucudan mahrum olmak (drug deprivation), geri çekilme (withdrawals), doymak bilmeyen iştah (craving) ve zevk alamama (anhedonia)’dır. Özellikle evsizler ve belirli zihinsel veya fiziksel problemleri olanlar, bu tür fiziksel ihtiyaçları karşılamakta diğerlerine göre daha yetersizdir.
Genel olarak İhtiyaç Hiyerarşisi, klinik denetimi (supervision) ve servislerdeki performans değerlendirmeleri için model sunan bir işleve sahiptir. Tedavinin amacı, hiyerarşik yolculuk olmalıdır. Bu yolculuk, hem bakım planı incelemelerini hem de olası bir eylem planını içinde barındırmalıdır. Aslında tedavi yürütmek gibi bakım planı da sürecin etkili bir seyahat olmasını hedeflemektedir. Bu plana göre (care planning), terapinin işleyebilmesi için, hiyerarşide alt sırada yer alan ihtiyaçların giderilmesi ve ardından üst sıradakilere geçilmesi önemlidir. Eylem planında ise, müşterilerin ve işçilerin yaptığı gibi, hastaların da fizyolojik ihtiyaçlarını yönetmesi sağlanır. Bu konuda uzmanlar, hastalara tedavi önerirler ve uyuşturucu alımını tamamen ortadan kaldırmak için yardım sağlarlar (deteoxification). Süreç içerisinde güvenlik, ait oma, saygı ve ruhsal ihtiyaçların giderilmesini aktarırlar. Aynı zamanda ev konforu yaşatan psikiyatri servislerinde belli bir süre kalmak, hastanın kendisini yalnız hissetmesini ve yeniden uyuşturucu almaya yönelik oluşan dürtüsünü engellemesinde yardımcı olur.
Tedavi ve terapinin birlikte rol aldığı bu yolculuk esnasında ilaç tedavisi, uyuşturucu tedavisinde hakim bir etkiye sahiptir. Ancak bu sürece terapi takviyesinin yapılmasıyla, sürecin etkisi artırılır. Örneğin; terapide yer alacak değişim modeli, bağımlılıkla baş etmede kazanılan bağımsızlığın ilaç kesildiğinde de sürmesini sağlar. Bunun için koruyucu bakımın (maintenance) değişmezlik derecesine erişmesi gerekir. Özünde güvenlik ve fiziksel ihtiyaçların çekişmesini içeren koruyucu bakım, ancak hiyerarşi içerisindeki sürtüşmelerle bir sürdürülebilirlik (sustainability) kazanır. Bu sürtüşme, aktive olmaları hususundaki ihtiyaçların rekabetine bağlıdır.
Referans
Best, D., Day, E., McCarthy, T., Darlington, I., & Pinchbeck, K. The hierarchy of needs and care planning in addiction services: What Maslow can tell us about addressing competing priorities. Addiction Research and Theory, 2008, 16 (4): 305 – 307
Makaleyi İngilizceden tercüme eden ve özetleyen: Berra Baş
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder