Bilişsel gelişim kuramının sağladığı veriler ve sosyal öğrenme kuramının cinsiyete bağlı modelleme ile ilgili bulguları test edilmiştir. Bilişsel gelişim kuramında, cinsiyet sabitliği aynı cinsiyetten modelleme konusunda önemli bir ön koşuldur. Oysa sosyal öğrenme kuramına göre, cinsiyet rollerinin gelişimi, sosyal etkiler altında ilerleyen geniş bir sistemdir ve cinsiyet rollerinin bilgisi sunulan modellerle iletilir. Sosyal öğrenme kuramının bu görüşü ile tutarlı olarak, düşük seviyede cinsiyet algısı olan çocuklar dahi, aynı cinsiyetten modelleri taklit etmeyi, farklı cinsiyetleri modellemeye tercih etmişlerdir. Cinsiyet sabitliği seviyesi hem erkek hem kadın modellerin taklit edilmesiyle ilişkilendirilmiştir. Bu bulgular, modellemenin cinsiyet özellikleri edinmede etkili temel mekanizma olduğunu doğrular.
Bir diğer deney ile aynı cinsten modellemenin limitlerini araştırdık. Bulgular gösterdi ki, sosyal güç faaliyetleri üzerinde ve ödüllendirici kaynaklar ile karşı cinsten modelleme erkek çocuklarda mümkündür. Bu beklenmedik formdaki karşı cinsi modelleme davranışı, cinsiyetin belirleyici özelliklerini kazanırken erkek çocukların üzerinde bir baskı olabileceği ve sosyal deneyimlerle bu baskının etkileşiminin bu modelleme davranışına yol açabileceği şeklinde açıklanmıştır.
Cinsiyet rolü gelişimi kuramlarının çoğu, modellemeyi cinsiyet rollerini öğrenmede temel mekanizma olarak belirtir. Maccoby ve Jacklin laboratuar çalışmalarının sonucunda çocukların sürekli olarak aynı cinsi modellemediklerini bildirmişlerdir. Ancak onların çalışmasında çocuklara bir cinsiyetten birer model sunulmuştur. Çoklu modelleme ile modelleme davranışının günlük hayatta nasıl etki ettiğini araştıran bir dizi çalışmada, çocuklar çoklu modellere maruz kaldıklarında, aynı cinsiyetin davranışını modelleme eğilimlerinin yüksek olduğu gözlenmiştir.
Bilişsel gelişimsel kuramına göre, çocuklar aynı cinsten modelleri taklit ederler çünkü onları kendileriyle aynı olarak algılarlar. Böylesi seçici taklitler, aynı cinse karşı olan duygusal bağları beslemektedir. Çocukların cinsiyet rollerinin farklılaşması ve kendilerini aynı cinsten modellere benzer olarak algılamaları, kimliklerinin oluşmasından önce gelişir. Bu durum cinsiyet özelliklerini kazanmanın kimlik edinme aşamasının bir ürünü değil, öncülü olduğunu gösterir.
Sosyal öğrenme kuramcıları, model alma davranışının cinsiyet rollerini belirlemede çok önemli bir etkisi olduğunu ifade ediyorlar. Çocuklar devamlı olarak farklı cinsiyetlerden modellerin davranışlarına maruz kalıyorlar. Eve okulda ve medya da her türlü modelle karşı karşıyalar. Bu çoklu cinsiyet rolü kaynaklarından, çocuklar kendi cinsiyetlerine uygun buldukları davranışları model alıp öğreniyorlar. Çocuklar her iki cinsiyeti de gözlemleyerek davranışları her iki cinsiyetten de öğreniyorlar ancak bu öğrendiklerinden hangilerini kendilerinin de uygulayacağı konusunda seçimler yapıyorlar.
Kay Bussey Albert Bandura, Journal of Personality and Social Psychology, 1984.Vol.47, No.6, 1292-1302
Makaleyi İngilizceden tercüme eden ve özetleyen: Sümeyra Tayfur
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder