Bilişsel değerlendirme süreçlerinde şemalarla ilgili olarak merkezi bilişsel özelliklerin ölçülmesinin göz ardı edilmesi şema odaklı çalışmaların ivme kazanmasına neden olmuştur.
İlgili kuramcılardan Safran(1990) bilişsel kuramı ve kişilerarası ilişkileri kurumsal bir bakış açısıyla birleştirmiş ve kişilerarası şema kavramını geliştirmiştir. Tamamlama ilkesi bu kuramın temelini oluşturmaktadır. Etkileşimde bulunan iki insanın karşılıklı olarak davranışlarını etkilemesi olarak ifade edilen tamamlama ilkesini Safran ve Segal tarafından işlevsel olmayan şemaların devamlılığının, bilisel-kişilerarası bir döngüye işaret ettiği belirtilmektedir. Bu nedenle etkileşime girilen her durumda şekillenmeye devam ettikleri için yeni durumlara uyum sağlamakta güçlük yaratabilmekte yani psikoloji belirtiler ortaya çıkabilmektedir. Benzer biçim de Young ve arkadaşlarına göre, psikolojik olarak sağlıklı olabilmek için çocukluk döneminde evrensel bazı ihtiyaçların doğru şekilde giderilmesi gerekmektedir. Bu ihtiyaçlar: diğerlerine güvenli bağlanma, otonomi, yetkinlik ve kimlik algısı, duyguların ve ihtiyaçların ifade edilmesi ile kendiliğinden olma ve oyundur. Aksi takdirde uyumsuz şemalar aktiv olduğunda çocuklukta ebeveynlerle yaşanan olayların bir benzeri yaşanmaktadır.
Yapılan araştırmalar kişiler arası şemalar, ebeveynlik biçimleri ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişkiyi desteklemektedir.
Bu çalışmada bireylerin ebeveynlik biçimlerine ilişkin algıları ile ebeveynlerine yönelik kişilerarası şema örüntüleri arasındaki ilişkiler değerlendirilmiştir. İkinci aşamada ise, algılanan ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkilerde, kişilerarası şemaların aracı rolü incelenmiştir.
Araştırma Hacettepe Üniversitesinin çeşitli bölümlerine devam eden 94 öğrenciye uygulanmıştır. Öğrencilere Kişilerarası Şemalar Ölçeği, Young Ebeveynlik Ölçeği ve Belirti Tarama Testi, tek bir oturumda gruplar halinde uygulanmıştır
Young Ebeveynlik Ölçeği (YEBÖ): Young tarafından geliştirilen ölçek erken dönem uyumsuz şemaların temelini oluşturduğu düşünülen anne babanın çeşitli davranışlarını içermekte ve 72 maddeden oluşmaktadır.
Kişilerarası Şema Ölçeği (KŞÖ): Hill ve Safran tarafından geliştirilmiştir. Kişilerin önemli diğerlerinden hangi durumlarda hangi tepkileri bekledikleri, bu tepkilerin ya da kişilerarası durumların kişiler için ne derece istenir olduğu ve bu durumların anne, baba, arkadaş açısından ne gibi benzerlikler ya da farklılıklar gösterdiği ortaya konulmaktadır.
Belirti Tarama Listesi: Psikolojik ve bedensel belirtileri, bireyin içinde bulunduğu zorlanmanın ya da yaşadığı olumsuz stres tepkisinin düzeyini ölçmeye yönelik psikiyatrik bir tarama aracıdır.
Değerlendirme sonuçlarına bakıldığında bulguların, algılanan ebeveynlik biçimlerinin kişilerarası şemaları yordama gücü olduğuna işaret etmektedir ve algılanan ebeveynlik biçimleri ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkide kişilerarası şemaların aracı bir rol oynadığı görülmektedir.
Referans:
Soygüt, G., Çakır, Z., Ebeveynlik Biçimleri ile Psikolojik Belirtiler Arasındaki İlişkilerde Kişilerarası Şemaların Aracı Rolü: Şema Odaklı Bir Bakış, Türk Psikiyatri Dergisi(2009), 20(2),144-154
Makaleyi özetleyen: Kadriye Çelik
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder