Uzun yıllardır insan davranışlarının dürtüsel temeliyle ilgili araştırmalar yapılmıştır. Bu çalışmalarda başarı güdüsünün etkilerine ve kaynaklarına odaklanılmıştır. Başarı ihtiyacının insanların performansları üzerindeki etkilerine bakılmıştır. Bireylerdeki başarı ihtiyacını ölçmek için Tematik Algı Testi’ne ihtiyaç duyulmuştur. Tematik Algı Testi’nde katılımcılara resim sunulur ve bu resimlere bakarak hikaye yaratmaları istenir. Onlar hikayelerini yazarlarken 4 soru sorularak onlara hikayeleri yazmalarında yol gösterilir. Her resim hakkında kısa hikayeler yazarlar. Daha sonra yazdıkları bu hikayelerde çeşitli başarı hayalleri kodlanır. Tematik Algı Testi’nin bireylerin başarı ihtiyaçlarındaki farklılıkları ölçmesinde yeterli bir test olmadığını düşünen araştırmacılar da vardır. Başarı dürtüsünü ölçmede anketlerin geçerliliğinin ve güvenilirliğinin Tematik Algı Testi’nden daha fazla olduğunu ve bu iki ölçeğin arasında herhangi bir ilişki olmadığını düşünürler. McClelland ve Atkinson, TAT’ın iyi yönetildiğinde geçerliliğinin yüksek olduğunu, uzun süreli gerçek dünyayla ilgili davranışlarını tahmin etmede anketlerden daha iyi olduğunu kabul etmişlerdir. Fakat başarı güdüsünü ölçümlerinde TAT ve anketler arasında bir ilişki olmadığını çünkü her iki ölçümünde kişiliğin farklı yönlerini ölçtüğünü savunurlar. İkisi arasındaki mücadeleyi anlamak için örtülü dürtülerle (implicit motives) çalışmak gerekir. Çünkü Tematik Algı Testi’nde anlatılan hikayelerde kişi kendini açıkça anlatmaz. Bilinçdışı dürtüleri yansıtırlar. Böylece bireyin örtülü dürtüleri olan başarı ihtiyacı, yakınlık ihtiyacı ve güç ihtiyacı TAT’ta anlatılan hikayeler vasıtasıyla su yüzüne çıkar. Başarı güdüsü ve başarıyla alakalı davranışlar arasında güçlü bir etkileşim vardır. Yani başarı davranışı dürtüler ve çevresel teşvik ediciler sonucunda ortaya çıkar. Sosyal teşvik ediciler (social incentive) durum özellikleridir. Mesela ödüller, beklentiler, istekler ve normlar sosyal teşvik edicilerdir. Hareket teşvik ediciler (activity incentive) ise görevin kendi özellikleridir. Bazı örtülü dürtüleri yüksek olan kişilerde görevin kendisini yaparak desteklenirler. Mesela görevdeki risk, beklenmedik surumlar, içerik ve zaman baskısı gibi unsurlar hareket teşvik edicidirler.
McClelland Tematik Algı Testi’nin savunulan ve karşı gelinen yönlerini daha iyi açıklamak için işlemsel ve tepki terimlerinin kullanır. İşlemsel davranış (operant behavior), çevrede belli bir etki yaratmak, belli bir sonuca ulaşmak için organizmanın giriştiği kendiliğinden, iradi davranışlar için kullanılan bir terimdir. Kişi uyarıcıyı kontrol edemez. Tepki davranışı (respondent behavior), kişinin çevresel özellikleri tarafından kontrol edilen davranışlardır. Çevredeki uyarıcıyı bildiğinde meydana gelen davranışlardır. İnsan davranışları genellikle tepki davranışlarından oluşur. Mesela işlemsel davranışın sonucu, gelir, bir organizasyonda lider olmak ve işteki konumun yükselmesi gibi sonuçlardır. Tepki davranışının sonuçları ise, okul başarısı, zeka ve başarı testlerindeki puanı ve kişilik envanterindeki puanıdır. Çünkü buradaki davranış çevresel uyarıcılar tarafından belirlenir. İşlemsel ve tepki davranışları terimleri üzerinden düşünülerek bu makaledeki hipotezler oluşturulmuştur.
Tematik Algı Testi’ni eleştirenler anket ölçümlerinin sonuçları daha iyi tahmin ettiğini savunurlar. Çünkü anket ölçümleriyle sonuçlar arasındaki ilişkinin, TAT ölçünleriyle sonuçlar arasındaki ilişkiden daha yüksek olduğu yapılan araştırmalarda kanıtlatmıştır. McClelland ise TAT’ın uzun süreli davranışları tahmin etmede, anketlerin ise seçimleri ve tutumları tahmin etmede daha iyi olduğunu savunmuştur. Başarı ihtiyacının TAT ölçümüyle belli bir durumdaki sonuçların arasındaki ilişki başarıyı hareket teşvik edicilerin (activity incentive) sayısına bağlıdır. TAT ve anket ölçümlerinin hangisinin barı ihtiyacı, yakınlık ihtiyacı ve güç ihtiyacı gibi dürtüleri belirmede daha iyi olduğunu görmek için bu ölçümlerle ilgili 105 tane makale okunup tek tek incelenmiştir. Bu incelemelerin sonucunda, başarı ihtiyacını ölçmek için Tematik Algı Testi’nin ölçümlerinin anket ölçümlerinden daha güvenilir ve geçerli olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca Tematik Algı Testi’nin davranışları tahmin etmede anketlere göre daha iyi olduğu gözlenmiştir. Sonuç olarak bu çalışmada hem Tematik Algı Testi’nin hem de anketlerin dürtüleri ölçmek için insan davranışlarında önemli rol oynadıkları gözlenmiştir.
Referans:
Spangler, W. D. (1992). Validity of questionnaire and TAT measures of need for achievement: Two meta-analyses. Psychological Bulletin,112, 140-154.
Makaleyi özetleyen: İlkay Azak
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder