Kişilik adına birçok test sunulmuştur ve birçok görüş ortaya atılmıştır. 5 Faktör kişilik kuramı kişilik ile ilgili çalışmaların beş faktörde denenebileceğini göstermiştir. Dışadönüklük, duygusal denge/nevrotizm, yumuşak başlılık, sorumluluk ve deneyime açıklık, kişilikte 5 faktördür. 5 faktör için geliştirilmiş ölçüm araçları bulunmaktadır. Bunlar ölçek geliştirme uyarlama çalışmalarıdır. Somer’in yetişkinler üzerinde yaptığı çalışmasında 235 sıfatı kişilik özelliklerinin belirleyicisi olarak kabul etmiştir. 5 faktör modeli kişilik bu şekilde sınıflandırılmıştır. Somer’in daha sonra yaptığı çalışmada, beş temel faktörü olan 17 alt boyutu bulunan 220 maddeden oluşan ölçek formu hazırlanmıştır.
Yapılan çalışmalarda, temeli dilimizdeki sıfatlara dayanan bunların 5 faktör modeline uygun olup olmadığı faktör analizleriyle saptanan kelimelere dayanmaktadır, 5 faktörün yapılandırılması. Yapılan son çalışmada ise sıfat madde sayısı az olan ve iki uçlu bir ölçeği olan bir test geliştirilmek istenmiş ve bunun geçerlilik ve güvenilirliliği sınanmıştır. Sıfatlara Dayalı Kişilik Testinin gelişim sürecini inceleyen bu çalışmada pek çok üniversite öğrencisine geçerlilik ve güvenirliliğini kanıtlamak için test uygulanmıştır.
SDKT’nin dış geçerliliğinin sağlanması için bazı araçlardan veriler toplanmıştır. Negatif-Pozitif Duygu ölçeği, Watson tarafından geliştirilen bir testtir. 10 olumlu 10 olumsuz duygu maddesi içermektedir ve 5’li likert tipine göre değerlendirmesi yapılmaktadır. Durumluluk-Süreklilik Kaygı Envanteri, durumluk ve sürekli kaygıyı birbirinden ayırt etmek amacıyla geliştirilen bir testtir. Çatışmaya Tepki ölçeği, çatışma zamanında karşı konan tepkileri belirlemeye çalışan 35 maddelik 5’li likert tipine göre oluşturulan bir ölçektir. Otonomi-sosyotropi ölçeği, 60 maddeden oluşmakta ve 5’li likert tipine göre değerlendirilmektedir. Sosyotropi kişilerin insanlarla arılık kaygısı yaşayıp yaşamadığını, başkalarını memnun etme isteğinin olup olmadığını, ilişkilerde onaylanma kaygısının olup olmadığını ölçmeye yarar. Otonomi ise kişilerin yalnızlıktan hoşlanıp hoşlanmadığını, kişisel başarı ve özgürlük özelliklerinin saptanmasında yardımcı olmaktadır.
Sıfatlar birbirine zıt bir şekilde oluşturulmuştur. Kuramsal olarak tanımlanan 5 kişilik boyutunu temsil edebilecek 40 sıfat çifti oluşturulup bu sıfatlar da 1 ve 7 arasında derecelendirilen likert tipiyle ölçülmeye çalışılmıştır. Yapılan çalışmalarda kişi bu iki uçlu sıfatlarda kendisine hangi sıfatı daha yakın görüyorsa onunla ilgili boşluğu işaretlemelidir. SDKT’nin geçerliliğini ve güvenilirliğini test etmek için yapılan bu çalışmaya 285 katılımcı katılmıştır. Bu çalışmanın sonucunda yapılan ölçeğin geçerli olduğu kanıtlanmıştır. Fakat yine de araç bazı sınırlılıklar taşımaktadır. Örneğin sadece üniversite öğrencilerine uygulanması bu çalışmanın sınırlılığını göstermektedir. Bunun içinde ilerideki çalışmalarda diğerleri için de geçerlilik güvenilirlik çalışmaları yapılmalıdır.
Referans:
Bacanlı H., İlhan T. & Aslan S. (2009) Beş faktör kuramına dayalı bir kişilik ölçeğinin geliştirilmesi: sıfatlara dayalı kişilik testi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7, 261-279.
Makaleyi özetleyen: Dolunay Hatipoğlu
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder