Şizofrenojenik ebeveyn; soğuk, reddedici, mükemmeliyetçi, duyarsız ve baskıcı, ayrıca aşırı koruyucu, bağımlılığı kamçılayıcı olan ve çocuklarına karşı aynı anda hem katı ahlakçı, hem de baştan çıkarıcı bir tavır sergileyen ve çocuklarında şizofreninin gelişmesinde rol oynadığı düşünülen ebeveynler için kullanılan bir terimdir. Bu tür ebeveynleri bulunan çocuklar olgunlaşmamış, çaresiz, kaygılı, cinsel anlamda çatışmalı bir yapı kazanır. Bu tür bir aile ikliminde yetişen çocukların şizofreniye daha yatkın olduğu düşünülmektedir. Şizofreniklerin tedavisini yapan terapistler onların aile ilişkilerinin nevrotik hastaların ilişkilerinden farklı olduğunu düşünürler. Tematik Algı Testi, Rorschach ve aile ilişkileri ölçüldüğünde gerçek ailesiyle olan şizofreniklerde evlatlık olan şizofreniklere göre daha fazla iletişim sapması (communication deviance) olduğu gözlenir.
Şizofrenik kişilerin aileleri şizofrenojenik ebeveyn etiketini üzerlerinde taşımaktan hoşlanmazlar. Çünkü hatalarının olduğunu kabul etmek istemezler. Bu yüzden şizofreninin genetik ve fizyolojik bir rahatsızlık olduğunu vurgularlar. Hiç bir ebeveyn mükemmel değildir. Birçok aile çocuklarını nasıl yetiştirdikleri konuşunda endişe yaşarlar. Çocukları gelişimlerinde bazı sıkıntılar çekse de bu sıkıntılar onları olgunluğu ulaştırır. Fakat şizofreniklerin ebeveynleri çocuklarının nasıl sıkıntılar yaşadıklarının hiçbir zaman farkında olmazlar ve bu çocuklar olgunluğa ulaşmazlar.
Bazı aileler çocukları dışa dönük olmadıklarında bundan kendilerini sorumlu tutarlar ve düşünürler, “Ben ne yaptım?” diyerek kendilerini sorgularlar. Şizofreniklerin aileleri ise çocuklarına karşı onlara zarar veren hareketler (fiziksel, cinsel ve sözel taciz gibi) yapmalarına rağmen, kendilerini onların hastalıklarından sorumlu tutmazlar ve rahatsızlıklarının sebebini fizyolojik ya da genetik olduğunu savunurlar. Hatta çocuklarının onları taciz etmesi için tahrik ettiklerini söylerler. Tabii ki bu durum bütün şizofrenik hastaların aileleri için geçerli değildir. Fakat terapistler nevrotik hastaların aileleriyle şizofrenik hastalarının ailelerini karşılaştırdıklarında böyle bir sonuç elde ederler. Aynı zamanda sağlıklı ve güvenli bir çocukluk dönemi geçirmelerine rağmen ileriki yaşlarında şizofreni tanısı alan bireylerde bulunmaktadır.
Yapılan araştırmalarda, genetik faktörlerin şizofreni üretmesi için yeterli olmadığı fakat şizofreni olasılığını yükselttiği, olumsuz aile deneyimlerinin şizofrenide ve ciddi patolojilerde etkisinin olduğu ve evlat edinen ebeveynler ile çocuk arsındaki iletişim sapmasının ciddi patolojilere yol açtığı bulunmuştur. En büyük etkenin evlat edinen ebeveynler arasındaki iletişim sapmasının olduğu araştırmalarda kanıtlanmıştır. İletişim sapması, bütünlüğü kaybolmuş ve bir konuya odaklanmayı sürdürmede yetersizlikle belirli, organizasyonu bozulmuş bir iletişim biçimini tanımlamak için Wynne ve Singer tarafından ortaya atılmış bir kavramdır. Bu tarz iletişimin, yatkınlığı olan çocuklarda bilgi işleme süreçleri ve düşünce bozukluğuna yol açabileceği bildirilmiştir. İletişim sapması aile etkileşimiyle, Rorschach’yla ve Tematik Algı Testi’yle ölçülür.
Patojenez, ebeveyn ebeveynlerin ihtiyaçları ve çocuğun ihtiyaçları arasında bir çatışma olduğu zaman, ebeveynin bilinçdışı olarak çocuğun ihtiyaçlarını yok sayıp kendi ihtiyaçlarına göre davrandıklarında ortaya çıkar. Bu durum Tematik Algı Testi’yle ölçülür. Araştırmalar sonucunda normal kişilerin anneleri %35 patojenik iken şizofrenik hastaların anneleri %65 patojenik olduğu görülmüştür. Patojeniği test etmek için Tematik Algı Testi’nde anlatılan hikayelerde eğer baskın ve bağımlı iki karakter varsa ve bu hikayeden baskın karakter bağımlı karakterin ihtiyaçlarını önemsemiyorsa, bu hikaye patojenik olarak ölçülür. Hikayelerde genellikle bir katil ya da mutsuz bir çocuk vardır. Bir araştırmada, 6 şizofreniğin anneleriyle 6 normal çocuğun annelerine Tematik Algı Testi uygulandığında şizofreniklerin annelerinin hikayelerinin patojenik olduğu gözlenmiştir.
Referans:
Karon, B. P., & Widener A. J. (1994). Is there really a schizophrenogenic parent?. Psychoanalytic Psychology, 11, 47-61.
Makaleyi özetleyen: İlkay Azak
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder