Bu makalede 16 kişilik faktörü anketinin 5.versiyonu (16PF5) ile NEO kişilik envanterinin (NEO PI-R) hiyerarşi yapıları karşılaştırılarak kişilik yapıları ölçülmeye çalışılmıştır. Ayrıca her iki envanter de kişilik, beş üst düzey ölçüt alınarak ölçülmeye çalışılmıştır. Bunun için de Cattell’in geliştirdiği 16PF kişilik anketi ile NEO kişilik envanteri kullanılmıştır.
NEO PI-R ve 16PF5 envanterleri kişiliğin ölçülmesinde kullanılan test çeşitleridir ve içerik olarak da birbirlerine benzerlik gösterirler. 16PF kişilik anketi Cattell tarafından geliştirilen bir testtir. Cattell öncelikle sözcülerle ilgili bir hipotez ( lexical hypothesis postulates) oluşturmuştur ve Gordon Allport ve H. S. Odbert bu hipotezi uygulamaya koymuşlardır. Hipotez de dildeki bazı kelimeleri kullanarak insan kişiliğini ölçebilecek kelimeleri ortaya çıkarmak amaçlanmıştır ve bunun için bazı kelimeler (sıfatlar) oluşturulmuş. Cattell bu sıfatlardan yola çıkarak Cattell 35 büyük kişilik özelliğini belirlemiştir. Daha sonra bu sayıyı 16’a indirgeyerek 16PF kişilik faktörü anketini oluşturmuştur. Bu anket 16 kişilik özelliğini ve 5 genel kişilik eğilimini ölçmektedir. 16 kişilik özellikleri; Sıcakkanlılık (A), Mantıklı Düşünme (B), Duygusal Kararlılık(C), Baskınlık(E), Canlılık(F), Kural Bilinci (G), Sosyal Girişkenlik (H), Mantık veya Duyguyu Kullanım (I), Başkalarına Güven (L), Soyut Odaklılık (M), Kendini İfade Etme Tercihi (N), Kendini Sorgulama (O), Yeniliğe Açıklık (Q1), Karar Verme Tarzı (Q2), Mükemmeliyetçilik (Q3), Gerginlik (Q4) dır. 5 Genel Kişilik Eğilimi: başkalarıyla ilişki, stresi yönetme, düşünme tarzı, etkileme ve işbirliği, düzen ve esnekliktir.
NEO PI-R, Robert McCrae ve Costa tarafından 1985’de geliştirilmiş, 5 faktör modelinden yola çıkılarak hazırlanmış bir envanterdir. NEO PI-R kişiliği beş faktör olarak ölçer ve bu beş faktör kendi içlerinde altışar alt boyuta bölünmüştür. Böylece toplamda 30 farklı boyutu ölçmektedir. NEO PI-R’nin 5 ana boyutu, Duygusal Dengesizlik/neuroticism, Dışadönüklük/Extraversion, Açıklık/Openness, Uyumluluk/Agreeableness, Sorumluluk/Conscientiousness’tur.
16PF5 kişilik anketinde, hiyerarşi aşağıdan yukarıya doğru -16 kişilk özelliği aşağıda, 5 genel eğilim yukarıda- olacak şekilde oluşturulmuş (bottom-up). NEO PI-R de ise, hiyerarşi yukarıdan aşağıya -5 boyut yukarıda, 30 boyut aşağıda- olacak şekilde oluşturulmuş (top-down). Bu çalışmanın amacı, her iki testteki beş üst düzey ölçütünün hiyerarşi yapılarını karşılaştırmaktır. Araştırmadan beklenen sonuç ise, içerik olarak aynı yapıya sahip olan bu iki testten yukarıdan aşağı metodu kullanılarak test edilen envanterin daha güvenilir çıkması.
Bu çalışma da 230’u kadın 156’sı erkek olmak üzere toplam 386 katılımcı ile çalışılmış. Katılımcılar 16PF5 anketinde 170 soruya ve NEO PI-R testinde 240 soruya cevap vermişlerdir. Alınan veriler ile testlerin korelâsyonu, regresyonları arasında karşılaştırma yapılmış. Her iki teste de kişiliğin yapılarının aynı yönleri ölçülmeye çalışılmış ve 5 boyutun 4’ü arasında tutarlı bir ilişki bulunmuştur. Fakat ‘uyumluluk’ boyutunun 16PF de anlamlı çıkmadığı tespit edilmiştir. Her iki testin de hiyerarşi yapıları doğrulanmış, araştırmada da beklendiği gibi yukarıdan aşağı (top-down) hiyerarşisi ile kurulan NEO Kişilik Envanterinin daha anlamlı ve güvenilir olduğu analizler ile tespit edilmiştir.
Referans:
Rossier J., Stadelhofen M.F,& Berthoud S. (2004). The Hierarchical Structures of the NEO PI-R and the 16 PF 5. European Journal of Psychological Assessment, 20, 27–38
Makaleyi özetleyen: Elif Pelin Özmen
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder