Bu makalede Bourke ve Francis, Cattell’in yüksek okul kişilik envanteri (Cattell's High School Personality Questionnaire - HSPQ) ve Eysenck’in Gözden Geçirilmiş Eysenck Kişilik Anketi-Kısa Form'unu (Revised Junior Eysenck Personality Questionnaire -JEPQR-S) kullanarak 13-15 yaş arası ergenlerin kişilik yapılarını ölçmeye çalışılmış ve iki anket arasındaki korelâsyonu incelenmek istemişlerdir.
16PF faktör kişilik envanteri yetişkinlere uygulanan bir testtir. Cattell 16PF kişilik envanterinden yola çıkarak gençler için yüksek okul kişilik envanterini (lise kişilik ölçeği) oluşturmuştur. 16PF kişilik envanterinin bazı faktörleri gençlere uygulamak için uygun değildi. Bu nedenle bazı normlar faktör analizi ile belirlenmiş ve 14 özellik ortaya çıkmıştır. Böylece gençler de 14 kişilik özellikleri ölçülmeye çalışılmıştır. Bu özellikler; sıcakkanlılık(A), zeka (B), duygusal uyum (C), heyecan(D), baskınlık (E), coşku (F), vicdan (G), öz-yeterlilik (H), mantık veya duyguyu kullanım (I), dikkatlilik (J), endişe (O), kişisel yeterlilik (Q2), kişisel disiplin (Q3) ve gerilim(Q4) dir. A,C, E Q, I, Q4 ölçümleri 16PF anketindeki ölçeklerle aynıdır.
Eysenck’in kişilik teorisi üç temel boyuta dayanmaktadır; dışa dönüklük-içe dönüklük ve psikotikliktir. Eysenck’in Gözden Geçirilmiş Eysenck Kişilik Anketi-Kısa Formu ise kişiliği nevrotiklik-normallik dışa dönüklük, psikotisizm boyutlarında değerlendiren ve ayrıca kontrol amaçlı yalan söyleme alt ölçeği olan bir envanterdir. Bu envanter 48 madde ve 4 alt ölçekten oluşmaktadır. Bunlar dışa dönüklük (12 madde), nevrotiklik-normallik (12 madde), psikotisizm (12 madde) ve yalan (12 madde) alt ölçekleridir. Yalan alt ölçeği, tüm testin geçerliliğinin sınandığı bir kontrol skalasıdır.
Cattell ve Eysenck faktör analizi yöntemi ile kişilik boyutlarını saptamışlardır. Bu çalışmada da Cattell’i faktör yapıları ile Eysenck’nin faktör yapıları eşleştirilerek karşılaştırılmaya çalışılmış ve aralarındaki negatif, pozitif korelâsyonlar incelenmek istenmiştir. Bu korelasyonlar şu şekilde oluşturulmuş: Dışadönüklülük (A), coşku (F), öz-yeterlilik (H) arasında pozitif; dikkatlilik (J), yeterlilik (Q2), gerilim(Q4) arasında ise negatif korelasyon vardır. Nevrotiklik-normallik ile heyecan(D), endişe (O), kişisel yeterlilik (Q2) arasında pozitif; baskınlık (E), coşku (F), vicdan arasında ise negatif korelasyon vardır. Psikotiklik ile sıcakkanlılık(A), coşku (F) arasında pozitif; vicdan (G), mantık veya duyguyu kullanım (I), kişisel disiplin (Q3) ise negatif korelasyon vardır. Yalan alt ölçeğinde ise vicdan(G), mantık veya duyguyu kullanım (I), kişisel yeterlilik (Q2), kişisel disiplin (Q3)
arasında pozitif; coşku (F) arasında ise negatif korelasyon vardır. Bu korelâsyonları incelemek içinde bir çalışma gerçekleştirilmiş.
Bu çalışma için 13 ile 15 yaşları arasında olan 491’erkek 354’ü kız, toplam 845 ortaokul öğrencisi ile çalışılmıştır. Öğrenciler Yüksek Okul Kişilik Envanteri’nde 142 soruya, Eysenck’in Gözden Geçirilmiş kişilik anketinde ise 48 soruya cevap vermişlerdir.
SPSS analiz sonuçlarına göre, her iki anket arasındaki faktörler arasında anlamlı bir farklılık var. Korelasyonlar arası karşılaştırmaya bakıldığında ise, birincide beklendiği gibi; dışadönüklülük ile sıcakkanlılık(A), coşku (F), öz-yeterlilik (H) arasında pozitif; dikkatlilik (J), yeterlilik (Q2), gerilim(Q4) arasında ise negatif korelasyon vardır. İkincide; nevrotiklik-normallikte ise, heyecan(D), endişe (O), kişisel yeterlilik (Q2) arasında pozitif; baskınlık (E), coşku (F), vicdan arasında ise negatif korelasyon vardır. Bu sonuçlara göre de beklenen korelasyon gerçekleşmemiştir. Psikotiklik ve yalan alt ölçeğinde de beklenen korelasyonlar çıkmamış fakat yakın korelasyonlar elde edilmiştir.
Sonuçlar gösteriyor ki, Cattell’in 14 kişilik faktörü ile Eysenck’in 4 boyutlu faktörü eşleştirmelerinde iki ölçekteki faktörler birbirinden bağımsız değildir. Fakat buna rağmen, eşleştirmeler de her faktör arasında anlamlı korelasyon yoktur.
Referans:
Bourke R., Francis L.J., Robbins M. 2004). Locatin g Cattell’s Personality Factors Within Eysenck’s Dimensional Model of Personality: A Study Among Adolescents. North American Journal of Psychology,1,167-174.
Makaleyi özetleyen: Elif Pelin Özmen
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder