Makale Özeti: General and Specific Effects on Cattell–Horn–Carroll Broad Ability Composites

Analysis of the Woodcock– Johnson III Normative Update Cattell–Horn–Carroll Factor Clusters Across Development

Birçok araştırmacı zekâ üzerine çalışmalar yapıp zekâ ile ilgili kuramlar ortaya koymuştur. Bu makale de Cattell-Horn-Carroll’un Akıcı ve Kristalize Zekâ teorisinden yola çıkılarak -Woodcock-Johnson Bilişsel Yetenek Testleri-R kullanılarak- genel ve özel zekâ faktörleri ile ilgili yapılmış araştırmadan bahsedilmiştir.
Zekâ kuramlarıyla ilgili ilk görüşleri ortaya koyan kişilerden biri Spearman’dır. Spearman, zekânın genel bir faktör yapısının olduğunu kendi geliştirdiği faktör analiz tekniğiyle saptamıştır ve buna da ‘g’ faktörü demiştir. Spearman’a göre zekâ genel yeteneklerden özel yeteneklere doğru dağılır. Genel yeteneklerin yanında özel yeteneklerinde zekâyı etkilediğini söylemiş ve özel yeteneklere ‘s’ faktörü demiştir. Kısacası Spearman zihnin tek ve genel bir yetenekten değil iki temel faktörden oluştuğunu ifade etmektedir. Spearman’a karşılık Thurstone yeteneklerin birbirinden bağımsız olduğunu ileri sürmüş ve zekânın 7 farklı özelliğinin olduğunu söylemiştir. Bunlar, algısal, bellek, kelime bilgisi, akıl yürütme, uzaysal yetenek, sözel ve sayısal yetenekler. Thurstone’den farklı olarak Cattell zekâyı kristalize ve akıcı zekâ olarak ikiye ayırmıştır. Carroll zekâ faktörü analizi çalışmasını gözden geçirmiştir. Bunun sonucunda üç basamaklı bir modele ulaşmıştır. Bu modelin en tepesinde III. basamağında, genel zekâ “g” etmeni, II. basamağında birbiriyle ilişkileri yüksek olan bilişsel yetenekler, I. basamağında ise dar, ayrı sınırlı yetenekler (en özelleşmiş bilişsel, algısal ve hızsal beceriler) yer almaktadır
Horn ve Cattell zihinsel yetenekleri açıklamada iki temel etmen belirlemişler ve bunları akıcı zekâ ve kristalize zekâ olarak adlandırmışlardır. Cattell´in zekâ modelinde kristalize zekâ, deneyimler ve eğitim sonucu kazanılan yetenekleri içermektedir. Akıcı zekâ ise, doğuştan gelen zekâdır.
Cattell-Horn-Carroll’un teorisine dayanan iki test bataryalarından biri Woodcock-Johnson Bilişsel Yetenek Testleri-R’dir (WJIII). Ayrıca Gençlik ve Yetişkinlik Zeka Testi, Kaufman Çocuklar İçin Değerlendirme Bataryası, Das-Naglieri Bilişsel Değerlendirme Sistemi (CAS), Wechsler zeka testi gibi zekayı ölçüp değerlendiren test bataryaları bulunmaktadır. WJIII, çoklu faktör modeline dayanarak yedi yetenek boyutunu incelemektedir. Bu test, hafıza, kavram ilişkisi, akıl yürütme, mekânsal ilişkiler gibi zekânın özünü içeren yetenekler ile görsel, duyusal, sosyal beşeri bilimlerdeki başarıyı değerlendiren özel yetenekleri ölçmektedir.
Bu çalışmanın amacı, Cattell-Horn-Carroll’un teorisinden yola çıkarak belirli yaş arasındaki yetenekleri (kalıtımsal-akıcı zekâ ve eğitimle elde edilen-kristalize zeka) değerlendirerek ve karşılaştırma yaparak zeka değişkenliğini ölçmektir. Bunun için genel faktör (‘g’ faktörünü) ve özel yetenekler faktörü kullanılmıştır. Ayrıca ölçme ve değerlendirme için Woodcock-Johnson Bilişsel Yetenek Testleri-R kullanılmıştır. Araştırmada beklenen sonuç kişilerin akıl yürütme, uzun süreli bilgi edinme ve muhakeme yeteneklerinin ‘g’ faktörde, özel yeteneklere (s) oranla daha yüksek çıkmasıdır. Buna rağmen; kısa süreli hafıza, görsel uzantısal düşünceler, duyusal, görsel yetiler gibi yeteneklerin özel yeteneklerde(s) daha yüksek çıkması beklenmektedir. Bu karşılaştırmayı ölçmek için Woodcock-Johnson Bilişsel Yetenek Testleri-R’ kullanılmıştır.
Woodcock-Johnson, Amerika Birleşik Devletleri genelinde yaşları 4 ile 60 arasında değişen 3,577 örnek üzerinde standardize edilmiştir. Kişilerin zekânın özünü içeren(g) ile özel yetenekleri (s) karşılaştırılarak ölçülmüştür. Yapılan analizler sonucu, akıl yürütme, uzun süreli bilgi edinme ve muhakeme yeteneklerinin genel olarak tüm yaşlarda ‘g’ faktöründe daha yüksek çıktığı görülmüştür. Fakat muhakeme yeteneğinin bazı yaşlarda ‘s’ faktöründe daha yüksek çıktığı gözlenmiştir. Buna rağmen, kısa süreli hafıza, görsel uzantısal düşünceler, duyusal, görsel yetiler gibi yeteneklerin tüm yaşlarda ‘s’ faktöründe daha yüksek çıktığı gözlenmiştir. Bu sonuçlarda da hipotezin doğruluğunu kanıtlamıştır.

Referans:
G. Floyd, S. McGrew, A.Barry, F.Rafael, J. Rogers (2009). General and Specific Effects on
Cattell–Horn–Carroll Broad Ability Composites: Analysis of the Woodcock– Johnson III Normative Update Cattell–Horn–Carroll Factor Clusters Across Development. School Psychology Review, 38, 249–265.

Makaleyi özetleyen: Elif Pelin Özmen