George Kelly, bilişsel psikolojinin ve hümanistik psikolojinin çağdaşlarından biri olarak kabul edilir. Psikolojiye yaptığı katkıları ve diğer işleri, hayatı, birçok insanı etkilemiştir. Bunlardan biri de Johann Friedrich Herbart’tır. Herbart ve Kelly arasında birçok benzerlik vardır, psikolojinin matematiksel bir disiplin olduğunu düşünmeleri bunlardan biridir.
George Kelly, Ohio State Üniversitesi’nden Brandeis Üniversitesi için 1965’de ayrıldı. George Kelly’nin Brandeis’e gitmesinde etkili olan 2 isim vardı. Bunlardan biri Abraham Maslow’dur; hümanistik psikolojinin lideri. Diğeri ise Neisser’dir; bilişsel psikolojinin önemli bir ismi.
George Kelly, 1930 yılında Kansas Üniversitesi’nde eğitim görürken anladı ki “Her insan, kendi acıları için, (o kişiyle) mantıklı olarak iletişim kurmaya çalışıyor ama diğerleri için bu iletişim mantıklı olmayabilir.” Bu, George Kelly’nin “bilim adamı-sıradan insan” benzetmesidir. Bütün insanlar aynı dünyada yaşamalarına rağmen, kendi aralarında bir sıralama yaparlar ve günlük hayatlarında bilim adamı gibi davranırlar. “Bütün insanlar bilim adamı gibidirler.” benzetmesinin mantığı; onlar olayları tahmin edebilir ve kontrol edebilirler.
George Kelly’nin bakış açısına göre, insanlar olayların kişisel yapılarına göre olacağını umarlar. Buna göre, kişisel yapılarda 2 olay birbirine benzer, 3. Olay farklıdır. Yani, George Kelly ve Neisser bilişsel psikolog olarak birbirine benzer, Abraham Maslow hümanistik olarak farklıdır. Jerome Bruner, Kelly’nin teorisini “kişilik teorisinden çıkan bilişsel teori” olarak tanımlamasına rağmen, George Kelly kendini hiçbir zaman bilişsel psikolog olarak görmedi.
George Kelly için ayrıca; Abraham Maslow ve George Kelly, humanistik psikolog olarak birbirine benzer; Neisser bilişsel psikolog olarak faklıdır da denebilir. Buna kanıt olarak George Kelly’nin 1964’te Old Saybrook Hümanistik Psikologlar Kongresi’ne katıldığını gösterebiliriz. George Kelly’nin yaklaşımı hümanistik karakterler içerse de, yine de hümanistik psikologlar George Kelly’ye şüpheyle yaklaşmışlardır.
Diğer bir yoruma göre de, Neisser ve Maslow birbirine benzer, Kelly onlardan farklıdır. Maslow da Neisser de büyük bir eğitim geçmişine sahiptir. Kelly’nin ise idyosenkratik bir geçmişi vardır.
Kişisel yapılar psikolojisi’ni yazmadan önce, Kelly’nin etkilendiği isimler arasında Allport, Adler, Darwin, Dewey, Freud, Bergson ve Herbart vardı. Fakat “Kişisel Yapılar Psikolojisi”nde onların düşüncelerine yer vermedi.
Herbart’ın görüş açısına göre; akılda doğuştan gelen bir yapı, kapasite, kategori, doğuşatan gelen fikirler yoktur. Buna benzer şekilde, Kelly’ye göre; akılda öğrenme, motivasyon, ego, dürtü, duygu, ihtiyaç, biliş, tepki, uyaran, pekiştirme yoktur.
Herbart ile Kelly arasındaki en önemli fark, ikisinin de psikolojinin matematiksel bir bilim olduğuna inanmalarıdır. Kelly’nin matematiksel en önemli uygulaması, Repertuar Çizelgesi Tekniği’dir. Kelly, kişinin kurgu sisteminin nasıl çalıştığını belirlemek amacıyla, repertuar çizelgesi olarak bilinen bir sistem geliştirmiştir. Bu sistemde terapist, hastaya tanıdığı insanları düşünmesini ve o kişileri tanımlayan sözcükleri bulmasını ister; bu da terapiste ana kurgularını sağlar. Bu ana kurgular daha sonra bir çizelge üzerine yerleştirilir ve kişinin, diğer önemli insanlara ilişkin değerlendirmeleri de bu çizelge üzerine not edilir. Bu yolla terapist, belli kurguların nasıl kümelendiğini görerek, kişinin belirgin bir dünyayı anlama yolu olup olmadığını belirler.
Herbart ve Kelly’nin sadece matematiksel düşüncede değil, patik uygulamada da benzerlikleri vardır. İkisi de kendi alanlarında iyi bilinen teoristlerdir. Herbart eğitim psikolojisi alanında, Kelly ise klinik psikoloji alanında uzmandır.
Sonuç olarak, Herbart Kelly’yi etkileyen tek kişi değildir fakat onun üzerinde en önemli etkiye sahip olduğu aşikârdır.
Benjafield, J., G. (2008). George Kelly: Cognitive Psychologist, Humanistic Psychologist, or Something Else Entirely? History of Psychology, 11, 239-262.
Makaleyi İngilizceden tercüme eden ve özetleyen: Merve NAÇ
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder