Davranış organizmanın içinde başlar. Önce düşünür sonra hareket ederiz, önce fikir aklımıza gelir sonra onu kelimelere dökeriz, önce hislerimizi tecrübe eder sonra ifade ederiz, davranışı değiştirmeye önce niyet eder, karar verir sonra değiştiririz. Davranışı çevre belirler. Merkezi aktiviteler akıllı davranışlar içerir bunun gibi de bilişsel bilim ve yapay zekâ bilgi süreci sırasında birlikte hareket ederler. Bilgi süreci binlerce yıldır insanların yaptığı bir şeydir. Örneğin, insanlar papirüsü, Japon kağıdı, kağıt, magnetik tabloları üretmişlerdir. Onları sakladılar, dönüştürüp tekrar kullandılar. Bu pratiği bilişselciler model olarak aldılar.
Bilişsel bilime göre davranışın yönü organizmadan çevreye doğru olur. Bir şeyi bilmek için onunla kontak kurmak gerekir. Bu yüzden algı hem bilişsel bilimin hem de psikolojinin alanındadır. Burada önemli olan ne görüldüğü değildir, önemli olan görülen şeyin davranışı değiştirme olasılığıdır. Algısal verinin yapılandırılması bir tür bilgi sürecidir. Skinner’ın deneyinde kutuda aç hayvan ve basması için manivela vardır. Hayvan manivelaya ilk bastığında az miktarda yemek gelir, hayvan yemeği yer ve sonra manivelaya çok hızlı bir şekilde basmaya başlar. Bu basit bir gerçektir fakat bilişsel bilim adamları bu konu hakkında birçok fikre sahiptirler. Hayvan öğrendi ve şuan manivelaya bastığında yemek geleceğini biliyor. Manivelaya bastığında yemek gelmesi pekiştireçtir. Biz o sırada hayvanın zihninde neler olduğunu bilemiyoruz. Peki insanlarda? Bu işleyiş insanlara sözel olarak anlatılır. ‘manivelaya bas yemek alacaksın’. Bu özellik insana evrimden gelir. Yine evrimden kaynaklı kültür insana pekiştireçler sunar, kurallar, din, insanların iletişimi, yasalar. Gruptakiler gruba yeni gelene bildiklerini aktarır ve bu sayede yeni gelen kişinin davranışının değişiminde rol oynar kültür. Araba sürmeyi öğrenirken bile önce sözel eğitimle başlanır. Her şey tarif edilir sonra pratiğe dökülür. Pekiştireçler de temsiller ve kurallar gibi saklanır insan zihninde ve davranışı değiştirmek için kullanılır. Bazı grup bilişselciler de insan davranışlarının amaca ve ihtiyaç ve arzuların giderilmesine yönelik olduğunu savunurlar. İhtiyaç ve arzular pekiştireç olur ve pekiştirece ulaşmayı sağlayan ya natural selection(doğal seleksiyon) veya edimsel koşullanmadır. Edimsel koşullanmada hisler de etkilidir. Fare sadece manivelaya basmayı öğrendiği için veya yemek geleceği için basmaz manivelaya ayrıca ona basma ihtiyacı hisseder. Davranışçılık akımına göre davranışı anlamak için ‘black box’ ın içine bakmalıyız. Siyah kutuya bakarken kullanılan metotlar ise iç gözlem, beyin bilimi, uyarıcı,ve dildir.
Skinner, B. , F.(1985) Cognitive science and behaviourism. British journal of psychology,76,291-301
Makaleyi İngilizceden tercüme eden ve özetleyen: Büşra Kurt
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder