Maslow’un (1943) piramit şeklindeki İhtiyaç Hiyerarşisi, insanın en önemli ihtiyaçlarını kategorilere bölerek açıklamaya çalışır. Hiyerarşide bulunan kategoriler birbirleri arasında öncelik durumuna göre değişmeksizin gerçekleşmek zorundadır. Örneğin, insanın en temel ihtiyacı olarak adlandırılan fizyolojik ihtiyacı giderilmeden bir sonraki ihtiyaç olan güvenlik ihtiyacı giderilemez (Maslow, 1954). Maslow’dan sonra İhtiyaç Teorisi eksik bulunarak, çeşitli uyarlamalar yapıldı, geliştirildi, değişiklik yapıldı ve yeniden yerleştirildi. Buna göre hiyerarşinin en altında yer alan temel ihtiyaç, fiziksel ihtiyaçtır (açlık, susuzluk vb). Yukarı doğru çıktıkça güvenlik ihtiyacı (kendini güvende ve tehlikeden uzak hissetmek); ait olma ve sevgi ihtiyacı (bir gruba üye olmak, başkaları tarafından kabul edilmek); saygı ihtiyacı (başarmak, yeterli olmak ve onay bulmak) yer alır. Sonrasında, bilişsel ihtiyaç (bilmek, anlamak ve keşfetmek); estetik ihtiyaç (simetri, sıra ve güzellik) ve son olarak; kendini gerçekleştirme ihtiyacı (kendisini dolu hale getirmek ve kendi potansiyelini gerçekleştirebilmek) söz konusudur (Atkinson, 1993).
Wilson (1978) dini inançların insanoğlunun altyapısını oluşturduğunu ortaya çıkarmıştı. Bu çalışmada ise dini inançlardaki motivasyonu ölçmek amacıyla 130 maddelik bir anket geliştirildi. Bunlar Maslow’un hiyerarşisine göre kategorilere ayrıldı. Ardından ankette aynı cümlelerin olup olmamasına ve cümlelerin anlaşılırlığına bakıldı (Breakwell et al, 2000); sonrasında da sosyal geçerlilik testi yapıldı (Wolf, 1978). Gereksiz maddeler silindikten sonra geriye 90 madde kaldı. Her maddeye Likert Ölçeği iliştirildi. Ardından güvenirliğine bakıldı (Tes-Retest Reliability). 125 katılımcıya (Birinci Aşama) cümle şeklindeki her maddeye ne derecede katıldıkları soruldu; (1) “kesinlikle katılmıyorum”, (2) “katılmıyorum”, (3) “bir fikrim yok”, (4) “katılıyorum”, (5) “kesinlikle katılıyorum”. Yedi gün sonra aynı test yeniden uygulandı (İkinci Aşama). Bu güvenilirlik testi cümlelerin güvenilirliğini ve katılımcıların maddelere verdikleri cevapların tutarlı olup olmadığını ölçmeyi amaçladı. Testin sonunda tutarsız olanlar veriden çıkartıldı, geriye kalan 69 madde “Dini Davranış için Motivasyon Anketi” için geçerli ve güvenilir bulundu.
Ankette yer alan her kategoriye örnek olarak, fiziksel ihtiyaç için “bana yakın biri öldüğünde başka bir hayatta onun yaşayacağına inanırım”. Güvenlilik ihtiyacı için “hayatımın tehlikede olduğunu hissedersem Tanrı’ya dua ederim”. Ait olma ve sevgi ihtiyacı için, “Kilise/sinagog/cami ya da başka dini gruplara üye olmak, Tanrı’yla beraber olduğuma dair bir his verir”. Saygı ihtiyacı için, “Tanrı’ya hizmet etmek ve O’nun onayını kazanmak, başkalarından kabullenme ve saygı kazanmaktan daha önemlidir”. Bilişsel ihtiyaç için, “Dinin günahla ilgili öğretileri, dünyada neyin doğru neyin yanlış olduğunu açıklamada mantıklı cevaplar oluşturur”. Estetik ihtiyacı için, “Zulüm hayatından sonra diğer hayatta adalet ve özgürlüğün de yer aldığı güzellikler olacaktır”. Ve kendini gerçekleştirme ihtiyacını ölçmek için “Tanrı’ya olan inancım, başarmaya yönelik gücüm olduğunu ve başarabileceğimi destekler”.
İstatistiksel sonuç grafiğine göre ihtiyaç hiyerarşisi ile dini davranış için motivasyon anketi arasında ilişki bulunamadı.
Brown, K., & Cullen, C. (2006). Maslow's Hierarchy of Needs Used to Measure Motivation for Religious Behavior. Mental Health, Religion £ Culture, 9, 99-108.
Makaleyi İngilizceden tercüme eden ve özetleyen: Berra Baş
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder