Maslow, insanın ihtiyaçlarını beş kategoride (fiziksel, güvenlik, ait olma, saygı, kendini gerçekleştirme) hiyerarşik bir düzende sınıflandırır. Hiyerarşideki öncelikli ihtiyaçlar doyuma ulaştırıldığında birey diğer ihtiyaçlarını da doyurmak ister. Hiyerarşinin en üstündeki ihtiyaç için, altta kalan diğer ihtiyaçlar zorunlu birer şarttır. Maslow (1954) psikolojik sağlığın olması için bu ihtiyaçların giderilmesi gerektiğini söyler. O’na göre ihtiyacı en az giderilen birey, psikolojik olarak en sağlıksız bireydir.
Söz konusu ihtiyaçların doyuma ulaştırılmasını ölçümlemekle ilgili endüstriyel alanda birçok girişimde bulunulmuştu. Ama sadece birkaçı Maslow’un ihtiyaçlarıyla ilgili genel bir ölçüm elde edilmesini sağlamıştı. Bundan önceki araştırmalarda, ihtiyaçlara güdülen doyumun derecesini ölçebilen bir aygıt geliştirmeye çalışmış; ancak sonuç alınamayınca anket uygulaması yapılmıştı. Bu konuda insanların ihtiyaçlarına nasıl cevap verdiğine yönelik yapılan ankette (Barling,1981), Maslow’un hipotezi yani “ihtiyaçların doyumuyla psikolojik sağlığın doğru orantılı olduğu” araştırılmak istenmiştir. Bunun için, nevrotikliğin ölçülmesi ve kontrolün sağlanmasında dış etkenlerin etkili olduğuna yönelik inanç temel alınmıştı.
Bu araştırmada ise Lester, Hvezda, Sullivan ve Plourde, Barling’in çalışmasında olduğu gibi nevrotikliği ölçtü ama kontrolün iç-merkezli olabileceğine de değindi. Her ihtiyaç için iki cümle olmak üzere on cümlede tüm ihtiyaçların ölçülebileceği varsayıldı. İsim alınmaksızın yüz altmış altı lisans öğrencisine uygulanan ankette fiziksel ihtiyaç için, “yeterli şekilde dinleneceğim”; güvenlik ihtiyacı için, “dünyanın bugünlerde güvenli ve hoş olduğunu düşünüyorum”; ait olma ihtiyacı için, “kendimi temelsiz hissediyorum”; saygı ihtiyacı için “kendimden tatmin olmadığımı düşünüyorum”; kendini gerçekleştirme ihtiyacı için ise “hayatımda ne yapmak istediğim hakkında iyi bir fikrim var” gibi cümlelere yer verildi.
Yüz altmış altı lisans öğrencisinin altmış altısı anketle beraber, nevrotiklik ve dışadönüklüğü ölçmeyi sağlayan Eysenck Kişilik Envanteri’ni (Eysenck, 1968) de tamamladı. Seksen sekizi ise yine anketi tamamlamakla beraber, “kontrole olan inancın kaynağının ne olduğunu” ölçmek için Locus of Control Scale’ni (Levenson, 1974) tamamladı. Kontrole olan inancın, a) diğer insanlar tarafından mı yönetildiği, b) bunda şans faktörünün mü etkili olduğu, yoksa c) bireyin kendisinin mi mühim olduğu (iç-kontrol) araştırıldı. Bu faktörler birbirlerinden ayrıştırılarak bir sonuç elde edilmeye çalışıldı. Yüz elli bir öğrenci, ihtiyaç envanterlerindeki veri analizi için uygun bulundu.
Sonuçlara göre öğrencilerin ihtiyaçlarına yönelik doyumu yüksek olanlarda düşük nevrotiklik elde edildi (significant). Buna göre, dışadönük öğrenciler içedönük öğrencilere göre özellikle saygı ihtiyacını tatmin etmekte daha yüksek doyum gösterdi. Kontrolün a) başkaları tarafından sağlanması faktörünün sadece öğrencilerin fiziksel, güvenlilik ve saygınlık ihtiyaçlarını doyuma ulaştırmakta etkili olduğu; bu durumda b) şans faktörünün ihtiyaçları doyuma ulaştırmakta az bir etkisi olduğu; c) iç-kontrole olan inanç faktöründe ise öğrencilerin ihtiyaçlarına yönelik doyumu sağlamalarında kendilerini referans aldıkları ortaya çıktı. İhtiyaçlardaki doyum ve kontrolün merkezindeki inanç arasındaki ilişki hipotezi böylelikle desteklendi. Sonuç olarak, Maslow’un “bireylerin ihtiyaçlarını doyuma kavuşturmasıyla psikolojik sağlık kazanacaklarına” yönelik hipotezi doğrulandı. Buna göre, doyum ne kadar yüksekse, bireyin psikolojik sağlığı da o kadar fazladır.
Makaleyi İngilizceden tercüme eden ve özetleyen: BERRA BAŞ
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder