Digman, 1997 yılında yaptığı araştırmayla, beş büyük kişilik faktörü arasında ortak faktörlerin olduğunu belirten ilk araştırmacıdır. Bu faktörleri alfa ve beta olarak tanımlamıştır.
Alfa faktörün toplumsallaşma ile ilgili olduğunu ve uyumluluk, duygusal denge ve sorumluluk faktörleriyle ilişkili olduğunu belirtmiştir. Beta faktörünün ise kişisel gelişim olduğunu ve dışa dönüklük ile yeniliğe açıklık faktörleri ile ilişkili olduğunu belirtmiştir.
Bu çalışmada ise beş büyük faktör arasından öne çıkan faktörler ve onların sosyal çekicilik (social desirability) ile olan ilişkisi incelenmiştir. Sosyal çekicilik puanları yüksek olan katılımcıların, aynı zamanda diğer bütün beş büyük kişilik faktörlerinden de yüksek puan almaları bekleniştir.
Beş büyük faktörü ölçen Uluslar Arası Kişilik Envanteri (IPIP); 2,019 katılımcıya internet üzerinden uygulanıştır. Bu envanter 100 sorudan oluşmakta ve her bir faktör için 20 adet soru bulunaktadır. IPIP’ye göre biri kendini aldatma (self- detection), diğeri etki yönetimi (impression management) olmak üzere iki adet sosyal çekicilik faktörleri oluşturulmuş ve birbirleriyle ilişkilendirilmiştir. Hipotezler ise bu iki faktörün beş büyük faktör arasından öne çıkan toplumsallaşma (alfa) ve kişisel gelişim (beta) faktörleriyle ilişkili olabileceğini öne sürülmüştür. Kişilik testi ve sosyal çekicilik için uygulanan iki envanterin sonucunda, 196 katılıcıdan gelen sonuçlara göre, alfa ve beta faktörleri ile kendini aldatma ve etki yönetimi faktörleri arasında yüksek bir ilişki görülmüştür.
Digman’ın 1997’de yaptığı çalışmada, faktör analizi sırasında maddeleri değil faktörleri baz almıştır. Kişiliğin iki öne çıkan faktöre indirgenebileceğini göstermek için, bu faktörlerin domine hale getirilmesi gerekmektedir. Fakat bu çalışmada bu şekilde olmamış, bir ya da iki öne çıkan faktör, beş faktör modeli yapısında incelenmiştir. Öne çıkan faktörlerin bir olduğu modeller yerine, iki olduğu modellerde özellikli faktörler düşüktür; fakat alfa ve beta faktörleri diğer etmenlerden etkilenmiştir. Örneğin, beta faktörünün sadece dışa dönüklük ve yeniliğe açıklık faktörlerine dayalı olduğu görülmüştür.
Sosyal çekicilik kişiliğin bir bileşeni olarak görülse de, ayırt etmesi zor olan bir faktördür. McCrae ve sosyal çekiciliğin kontrol edilmesinin, kişilik ölçülerinde geçerliliği arttırdığını ortaya koyuşlardır. Fakat diğer bir yandan, beş büyük faktör arasında daha yaygın bir faktöre açıkça yer yoktur.
Referans:
Bäckström M. (2007). Higher-Order Factors in a Five-Factor Personality Inventory and its Relation to Social Desirability. European Journal of Psychological Assessment, 23, 63-70.
Makaleyi özetleyen: Merve Feyizoğlu
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder